“Jij hebt de deur geopend die ik heb dichtgedaan, en daarmee heb je mij weer een gezicht gegeven.”
De laatste aflevering van Vlaggen tot de Helft. Waar ik de vorige aflevering een uitstap maakte. Een nodige uitstap waar veel antwoorden zijn gevonden en ook nog veel vragen zijn opengebleven, ga ik in deze aflevering weer terug naar haar verjaardag.
De dag van Dodenherdenking. Het is nu bijna 4 mei 2023. De dag dat ik 41 word. De 40e verjaardag was de aanleiding om de theatervoorstelling LastPost te maken. De voorstelling speelt 3 en 4 mei ook weer in theaters in Groningen en heeft, mede door de podcast, een iets ander karakter gekregen.
Want dat ik in zo’n rollercoaster zou komen, had ik in de zomer van 2022, toen ik de podcast ging maken niet verwacht.
Ik heb veel antwoorden gevonden. Niet stil zijn op is geen mogelijkheid, dat past niet in mijn vocabulaire. Ik heb voor de theatervoorstelling de Taptoe, het signaal dat altijd geblazen wordt, geleerd. Deze kan ik nu goed spelen. Er zijn genoeg dorpen in Groningen die nog een trompettist zoeken die de Taptoe kunnen blazen met Dodenherdenking. Maar ja, dat betekent dat ik dan weer elke verjaardag op pad is. Dat is het ook niet.
Er nog één knagend gevoel dat bij mij bleef hangen.
“Wat als mijn oma geweten had dat wellicht haar achterkleindochter nog last zou kunnen hebben van wat haar in het Scholtenhuis is overkomen?”
Via via kom ik bij Lineke Buijs terecht. Zij is moeder, grootmoeder en overgrootmoeder. Ik heb een wild plan. Een oude vrouw die in haar oma kan duiken. Zou dat lukken?
Ik vertel alles wat ik afgelopen maanden ontdekte en ik vraag Lineke daarop te reageren.
Lineke duikt in het verhaal en geeft me antwoord vanuit het oma, en overgroot oma zijn. Ze geeft me troostende en helende woorden. Ze ziet dat ik iets openbreek waarover eigenlijk nooit gesproken is, wat weggestopt is. En dat dat openbreken een soort overleving is, omdat ze ziet dat ik niet wil dat mijn dochter Teuntje later last krijgt van dingen waar niet over gesproken is.
In 2023 is het nog een soort van ‘gemakkelijk’ om mijn verjaardag te vieren. Ik speel de theatervoorstelling LastPost weer. Maar in 2024 gaat het echt anders. Niet meer ‘gewoon zoals mijn moeder het ook al deed’.
Bedankt voor het luisteren naar de podcast. Het was een eer om het te mogen maken, het was leerzaam en zo bijzonder om te weten dat er zoveel mensen hebben geluisterd naar dit verhaal.
Er zijn veel mooie reacties geweest tot nu toe, schroom niet om te reageren, dat mag altijd.
“Als de tjiftjaf in het land is, is het weer lente”
Marijke Meems, de theatermaker die de voorstelling LastPost maakte en speelde, heeft nu ook de podcast, Vlaggen tot de helft. Over jarig zijn op 4 mei.
In de eerste aflevering die vandaag te beluisteren is via RTVNoord hoor je hoe Marijke haar verjaardag beleefde.
Marijke:
“Er zijn twee geluiden die bij mijn verjaardag horen. De tjiftjaf en de twee minuten stilte op de Dam.
Ik weet niet beter dan dat mijn moeder de tv aanzette en we naar Dodenherdenking op de Dam kijken.
Je hoort de Taptoe snerpen door de avondlucht en dan de stilte.
De stille stad, de meeuwen, de kuchjes van de duizenden mensen.
In het onderzoek voor de podcast kwam ik erachter dat ik dat (de tv aanzetten om 19.30 en naar de Dodenherdenking kijken op de Dam) eigenlijk gewoon voort zette. Ik had nooit bedacht dat ik ook heel iets anders zou kunnen doen, totdat ik Ooldert, Sito en Ria interviewde. Allemaal jarig op 4 mei en allemaal een eigen manier van vieren.
Niet je verjaardag vieren, niet stil zijn en het helemaal anders willen doen dan je ooit gewend was.
Ik ga ook op zoek naar hoe ik het anders kan doen, want er is iets wat me aangrijpt op die dag en ik wil mijn dochter ook leren op een goede manier met Dodenherdenking om te gaan.”
Zo gezegd zo gedaan. Een persoonlijke zoektocht volgt waarin Marijke in haar eigen familiegeschiedenis duikt en ontdekkingen doet.
Meer informatie over de podcast vind je op www.last-post.nl, de podcast Vlaggen tot de Helft is te beluisteren via: https://www.rtvnoord.nl/podcasts/vlaggen-tot-de-helft of je favoriete podcastapp.
“Je bent gewoon een mens, het liefst de liefde voelen, van de liefste mensen om je heen, als die nog bestaan.”
Marijke Meems:
“Voor de theatervoorstelling LastPost zocht ik mensen die ook jarig zijn op 4 mei en hoe zij hun verjaardag beleven. Ik ontdekte dat Jan Mulder, je kent hem vast wel, ook jarig is op de dag van Dodenherdenking.
Ik schraapte alle moed bij elkaar en stuurde hem een brief of hij geinterviewd wilde worden. En dat wilde hij!
In november 2021 mocht ik hem interviewen en dat werd een bijzonder gesprek. Naast dat we het hadden over jarig zijn op 4 mei, en over het feit dat hij werd geboren vlak na de bevrijding, op 4 mei 1945, vertelde hij me het volgende verhaal.
Jan Mulder woont in het oosten van de provincie Groningen. Hij woont in het huis waar zijn schoonmoeder ook woonde, een klein stukje buiten het dorp.
Toen de oorlog afgelopen was, zag zijn schoonmoeder een jonge Duitse soldaat, van een jaar op 17 langs de weg lopen. Op weg naar Duitsland, naar huis.
Ze gaf de jongen een jas en wat brood om verder te kunnen. Ze moest daarbij wel oppassen dat dorpsgenoten haar niet zagen, anders werd ze alsnog als verrader aangezien.
Dit verhaal raakte mij zo diep! Zo’n Duitse jonge soldaat. Met welke reden was hij in ons land aan het vechten geweest. Uit vrije wil? Of gedwongen? En naar wie ging deze jongen terug. Misschien wel naar een vrouw en kind, of naar zijn moeder. Je weet het niet.
Maar het besef dat ik had was: we zijn gewoon mensen en soms kom je ergens terecht waar je zelf niet voor gekozen hebt. Of je hebt er wel voor gekozen en de situatie is niet fijn. De plek waar je dan het liefst wilt zijn is de plek waar je het meest geliefd voelt. Waar je mag zijn wie je bent.
Twee dagen later was daar ook een lied: je bent gewoon een mens, het liefst de liefde voelen, van de liefste mensen om je heen, als die nog bestaan. Geïnspireerd op het verhaal van Jan Mulder.
Met dit lied eindigt de theatervoorstelling LastPost.
Hoe je ook denkt, aan welke kant je ook staat, uiteindelijk hebben we allemaal, ieder mens dezelfde diepliggende behoefte.”
De theatervoorstelling speelt dit voorjaar in Amersfoort en Winsum. Wil je daar meer informatie over of kaartjes kopen: www.last-post.nl
“De vader van Rene de Vries ging op een van de eerste transporten naar Westerbork”
Vandaag komt de tweede aflevering van “Vlaggen tot de helft” online. Een zoektocht van theatermaker Marijke Meems. De vraag die ze zichtzelf stelt: wat grijpt me toch zo aan, aan het jarig zijn op 4 mei?
Marijke:
“Ik ging op zoek naar een Tweede Wereldoorlog overlevende en vond de René de Vries. Hij is een Jood en hij is 90 jaar.
Zijn vader ging op één van de eerste transporten naar Westerbork, en stierf later in Auschwitz. René dook onder, samen met zijn moeder en broer en overleefde zo de oorlog.
Ik was geïnteresseerd in hoe hij het heeft ervaren om de WOII mee te maken en mij daarmee iets dichter bij het waarom van de stilte brengen. Zo hoopte ik een antwoord te vinden op de vraag wat grijpt me zo aan, als het gaat om jarig zijn op 4 mei?
Rene is veel familie kwijtgeraakt in de oorlog. Hij laat me een foto zien van zijn familie, de foto is van voor de oorlog. Hij heeft op de foto de gezichten van de mensen die niet meer zijn teruggekomen in typ-ex uitgewist. Van de kaart geveegd. Het is indrukwekkend om die foto te zien.
Het brengt me dichterbij het waarom van de 2 minuten stilte, het moedwillig willen uitroeien van een volk. Dat is deze man overkomen. Als hij niet ondergedoken had gezeten, zou hij hier waarschijnlijk niet hebben gezeten.
René confronteert mij met een verdriet dat hij in me ziet. Ik raak ervan van mijn stuk. Een verdriet? Wat dan. Toch laat mij deze opmerking niet los. Ik moet onderzoeken of er een verdriet in mij zit, wellicht dat ik dan nog dichter bij hetgeen wat me raakt kom.
Wil je de podcast luisteren, dat kan! Via https://www.rtvnoord.nl/podcasts/vlaggen-tot-de-helft of via je favoriete podcast app
“De dag dat je geboren bent is je bestaansrecht, daar moet je je bewust van zijn.”
Ria Cohenno is geboren op 4 mei 1943. Marijke Meems interviewde Ria voor de theatervoorstelling LastPost in november 2022.
Marijke:
“Ik kwam met Ria in contact via Kamp Westerbork. Haar man Fred is daar actief geweest als gastspreker. Vertellen over de Tweede Wereldoorlog.
Ik spreek Ria omdat ze geboren is op 4 mei, waar de theatervoorstelling over gaat, maar vooral ook omdat haar man Fred van Joodse komaf was. Vijf jaar geleden overleed hij.
Ria vertelt in het interview dat ze als kind een fijne verjaardag had, met vlaggetjes en cadeautjes. En ja, het is ook Dodenherdenking, maar de zwaarte op haar verjaardag kwam pas toen haar man in haar leven kwam.
Fred had na de oorlog alleen nog zijn broertje en zijn ouders. Alle andere familieleden waren omgekomen. De verjaardag van Ria had kreeg een grauwe sluier over zich heen. Verdrietige mensen.
En wat kun je daar tegen doen. Niks. Want dat verdriet kun je niet ontkennen en al helemaal niet op een dag waarop we daar Nationaal mee bezig zijn. En toch.. het is wel de dag dat je geboren bent. De dag van je bestaansrecht.
Toen Fred 5 jaar geleden overleed kon Ria pas op zoek gaan naar de manier waarop ze haar verjaardag zou willen vieren. Ze is een keer helemaal alleen geweest op haar verjaardag omdat ze het zelf wilde uitzoeken, zelf wilde voelen wat ze voelde. En dat was goed.
Ze heeft heel bewust gekozen om haar Dodenherdenking op haar verjaardag weer te vieren herinneringskamp Westerbork, zoals ze het ook met Fred deed. Alleen nu niet meer als de vrouw van, nu als Ria. Als zichzelf.
Het verhaal van Ria is inspirerend voor mij. Ik ontdekte dat ik eigenlijk mijn verjaardag zo voortzet zoals ik het als kind had geleerd. De tv aan om 19.30 en dan vanaf 20.15 je feestje vieren, maar is dat wel de manier waarop ik dat wil? Heb ik eigenlijk wel een bewuste keuze gemaakt hoe ik mijn verjaardag wil vieren én Dodenherdenking wil doen…”
Het verhaal van Ria is verwerkt in de in de theatervoorstelling LastPost die in april en mei gespeeld wordt in Amersfoort, Groningen en Winsum.
Wil je het verhaal van Marijke horen, kijk dan voor meer info op: www.last-post.nl
De muzikale theatervoorstelling Last Post staat geprogrammeerd bij Theater na de Dam.
